Google ve Yandex için "Unutulma Hakkı" nedir?

İnternet kullanımı her ne kadar olmazsa olmaz olarak değerlendiriliyor olsa da internet kullanımı sırasında her köşesine izler bırakıyor, özellikle de sosyal medya kullanarak şirketlerin dijital kopya çıkarmasına izin veriliyor. İnterneti tamamen terk etmek istediğiniz ise size tanınmış bir takım yasal haklar bulunuyor. Bunlar arasında yer alan Unutma Hakkı nedir?

Kısa bir süre önce düzenlenen ve TBMM tarafında da kabul edilen sosyal medya yasası 1 Ekim 2020 yılı itibariyle yürürlüğe girdi. Bu yasa kapsamında giren, aslında  hukuki açıdan da yeni olmayan kavramlardan biri de unutma hakkıdır. 

Unutulma hakkı nedir?

Yabancı hukuk kaynaklarında "The right to oblivion" ya da "The right to be forgotten" olarak adlandırılan unutma hakkı en temel anlamıyla, kişinin internet aramaları sonuçlarında adıyla ilgili olarak çıkan haber, fotoğraf, video, bilgi ve belge gibi verilerin artık internet arama sonuçlarında olmasını istememe hakkıdır. Sadece kişiler değil, kurumlar da unutma hakkına sahiptir. Bu hakka sahip olduğu için herkes kendisiyle ilgili dilediği verileri sildirebilirler. Yalnızca kişiler değil, kurumlar da unutulma hakkına sahiptir. Elbette bu hakka sahip olduğu için herkes kendisiyle ilgili dilediği veriyi sildiremiyor, bazı istisnalar var.

Sosyal medya yasası ile hangi durumlarda unutulma hakkından faydalanılabilir?

• Veriler kişi tarafından isteyerek ya da bir zorunluluk nedeniyle paylaşıldıysa ama dürüstlük kuralına uygun bir şekilde işlenmediyse, 
• Verileri toplayan kişi meşru ve belirli amaçlarla, açık ve ölçülü biçimde verileri toplamadıysa,
• Veriler, veriler toplandığı sırada kişiye anlatılan meşru ve belirli amaçlar dışında kullanılmışsa,
• Veriler konuyla ilgili, olay hakkında yetersiz ve söz konusu amaca uygun değilse, 
• Veriler güncel değil ya da yanlış bilgiler içeriyorsa,
• Verilerin toplanması için anlatılan meşru amaç için gerekli görülen süre geçmişse, 

Kişisel olarak unutma hakkı bağlamında söz konusu bu verilerin arama motoru sonuçlarından kaldırılması için başvuru yapılabilir. İstisnai durumlar dışında kişinin tamamen sildirmek istediği veriler aşağıdaki şartlardan birini ya da birden fazlasını taşıyorsa arama sonuçlarında çıkan verilerin silinmesi gerekir. 

Unutulma hakkı nasıl kullanılır?

Arama motoru sonuçlarında kendisi hakkında ortaya çıkan verilerin kaldırılması isteyen kişi, ilk olarak arama motoru şirketlerine bu talep iletilmektedir. Talep ardından eğer arama motoru şirkete olumsuz bir şekilde yanıt verdiyse ya da herhangi bir yanıt vermediyse Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na başvuru yapılabilir. Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na yapılan şikayet başvurusunda konu ile ilgili olarak detaylar açıkça belirtilmelidir. Kurum, değerlendirme sırasında şu sorularla konuya dahil oluyor, verilerin öznesi bir çocuk mu, hakaret niteliği var mı, veriler güncel mi, kişi hakkında önyargı oluşturuyor mu, yayınlar gazetecilik çerçevesinde mi yapılmış, kişi hakkında risk oluşturuyor mu?

Unutulma hakkının ortaya çıkışı ve hukuktaki yeri

Sosyal medya yasası ile beraber duyulmaya başlanan unutma hakkı ilk kez 2012 yılında Avrupa Komisyonu’nda gündeme geldi. Birçok kez daha gündemde adından söz ettiren bu hak en son 2014 yılında Avrupa Birliği yüksek mahkemesi olan Avrupa Adalet Divanı tarafından resmen bir karara bağlandı. Avrupa Adalet Divanı’nın kararı çerçevesinde Google ve Bing arama motorları kullanıcıların unutma hakkı taleplerini kabul ediyorlar. Avrupa Birliği üyesi ülkeler başta olmak üzere pek çok ülke internette unutulma hakkını tanıyor. Ülkemizde ise Yargıtay Genel Hukuk Kurulu 2015 yılında almış olduğu kararda, unutma hakkı terimlerini kullanarak direkt olarak Avrupa Adalet Divanı’nın almış olduğu karara atıfta bulunmuştur ve üstün bir kamu yararı olmadığı müddetçe dijital hafızada yer alan olumsuz detayların silinmesini istemenin kişinin hakkı olduğunu söylemiştir.